Partnerstwo Innowacyjne
Partnerstwo innowacyjne jest trybem, a zarazem procedurą udzielenia zamówienia publicznego stworzonym dla zamawiających, jeśli potrzebą zamawiającego jest nabycie innowacyjnego produktu, usługi czy roboty budowlanej. Partnerstwo innowacyjne jest dość złożonym trybem z bardzo rozbudowanym elementem negocjacyjnym, prowadzonym jednakże w sposób maksymalnie otwarty na konkurencję. Zasady i cele partnerstwa zostały przejrzyście wyjaśnione w motywie 49 preambuły dyrektywy 2014/24/UE, w którym wskazuje się, że: „Gdy dostępne na rynku rozwiązania nie mogą zaspokoić potrzeby opracowania innowacyjnego produktu lub usługi lub innowacyjnych robót budowlanych oraz późniejszego zakupu wynikających dostaw, usług lub robót budowlanych, instytucje zamawiające powinny mieć dostęp do szczególnej procedury udzielania zamówień w odniesieniu do zamówień wchodzących w zakres stosowania niniejszej dyrektywy. Ta szczególna procedura powinna umożliwić instytucjom zamawiającym ustanowienie długotrwałego partnerstwa innowacyjnego w celu opracowania, a następnie zakupu nowego, innowacyjnego produktu, usługi lub robót budowlanych, pod warunkiem że taki innowacyjny produkt, usługa lub roboty budowlane mogą być wykonane zgodnie z ustalonymi poziomami wydajności i kosztami, bez konieczności przeprowadzania odrębnego postępowania o udzielenie zamówienia dla ich zakupu”.
Co jest kluczem dla zamawiającego - w celu ustalenia potrzeby wynikającej z chęci zakupu ? A mianowicie ustalenie, czy potrzebą zamawiającego jest nabycie produktu, usługi lub roboty budowlanej o innowacyjnym charakterze.
Co to jest innowacja ?
Zgodnie z definicją zawartą w art. 7 pkt 6 Ustawy Pzp, przez innowację należy rozumieć wdrażanie nowego lub znacznie udoskonalonego produktu, usługi lub procesu, w tym między innymi procesów produkcji, budowy lub konstrukcji, nowej metody marketingowej lub nowej metody organizacyjnej w działalności gospodarczej, organizowaniu pracy lub relacjach zewnętrznych. Motyw 49 powyższej dyrektywy wskazuje na cel wprowadzenia trybu partnerstwa innowacyjnego i zalecany zakres jego stosowania. Gdy dostępne na rynku rozwiązania nie mogą zaspokoić potrzeby opracowania innowacyjnego produktu lub usługi lub innowacyjnych robót budowlanych oraz późniejszego zakupu dostaw, usług lub robót budowlanych, zamawiający powinien mieć dostęp do szczególnej procedury udzielania zamówień. Ta szczególna procedura powinna umożliwić ustanowienie długotrwałego partnerstwa innowacyjnego w celu opracowania, a następnie zakupu nowego, innowacyjnego produktu, usługi lub robót budowlanych, pod warunkiem, że taki innowacyjny produkt, usługa lub roboty budowlane mogą być wykonane zgodnie z ustalonymi poziomami wydajności i kosztów. Cechą partnerstwa jest utworzenie innowacyjnego rozwiązania, a następnie jego realizacja na rzecz zamawiającego. Zawarcie umowy nie może więc ograniczać się wyłącznie do uzyskania na rynku danego dobra (od innych podmiotów) i odsprzedaży zamawiającemu przedmiotu zamówienia. Powinien to być przedmiot, którego autorstwo przypisuje się wykonawcy, co nie wyklucza współautorstwa wielu wykonawców lub podwykonawców. Przedmiotem partnerstwa innowacyjnego będą zawsze usługi opracowania innowacyjnego rozwiązania, a następnie realizacja na podstawie wyniku tych usług danego świadczenia, którym mogą być usługi, dostawy lub roboty budowlane. Jeżeli poprzez nabycie dostaw lub robót budowlanych okaże się, że zamówienie będzie miało charakter mieszany, wtedy zamawiający odpowiednio sklasyfikuje je i zastosowanie znajdą przepisy art. 27 Pzp.
Idąc dalej Pzp formułuje warunek wstępny zastosowania procedury partnerstwa innowacyjnego, którym jest niedostępność na rynku poszukiwanych przez zamawiającego produktów, usług lub robót budowlanych. W związku z takim warunkiem zamawiający będzie musiał dokonać uprzedniego rozeznania rynku dla stwierdzenia rzeczywistej niedostępności poszukiwanego produktu, usługi lub robót budowlanych. Taka uprzednia analiza rynku ma zapobiec potraktowaniu jako innowacji przedmiotu dostępnego na rynku oraz rozpoczynaniu rozbudowanej i długotrwałej procedury, jeśli dane rozwiązanie już funkcjonuje lub istnieją powody pozwalające sądzić, że w najbliższym czasie powstanie.
Obowiązek sporządzenia analizy potrzeb i wymagań nie dotyczy zamówień o wartości mniejszej niż progi unijne, stąd w takich przypadkach ustawodawca pozostawia zamawiającemu ustalenie sposobu rozeznania rynku i wykazania niedostępności pożądanego przedmiotu zamówienia. Wydaje się, że w przypadku zamówień o wartości równej lub przekraczającej progi unijne, dokonanie uprzedniego rozeznania rynku i wykazanie niedostępności pożądanego przedmiotu zamówienia powinno zostać przeprowadzone w ramach analizy potrzeb i wymagań, do dokonania której zobowiązuje zamawiających nowy przepis artykułu 83 Pzp. Niedostępność pożądanego przedmiotu zamówienia powinna być rozwiązywana poprzez zastosowanie trybu partnerstwa innowacyjnego tylko w sytuacjach, gdy bezpośrednia i długotrwała współpraca pomiędzy zamawiającym i wykonawcą lub wykonawcami biorącymi w niej udział będzie uzasadniona. W związku z tym w ramach analizy potrzeb i wymagań zamawiający powinien również rozważyć możliwość zakupu innowacji za pośrednictwem alternatywnych do partnerstwa innowacyjnego trybów lub instrumentów. Takim instrumentem będzie np. zakup usług badawczych i rozwojowych poza Pzp w formule zamówienia przedkomercyjnego (czyli na podstawie wyłączenia przewidzianego w art. 11 ust. 1 pkt 3 Pzp) lub skorzystanie z innych niż partnerstwo innowacyjne trybów przewidzianych do zakupu rozwiązań innowacyjnych czy rozwiązań wymagających dostosowania do potrzeb zamawiającego, takich jak negocjacje z ogłoszeniem czy dialog konkurencyjny. Z definicji partnerstwa innowacyjnego art. 189 ust. 2 wynika, że oferty powinny obejmować prace badawczo-rozwojowe. Pojęcie prac badawczo-rozwojowych odnosi się do dwóch pojęć pochodzących z Prawa o szkolnictwie wyższym, tj. pojęcia badań i pojęcia prac rozwojowych. Definiując przedmiot oferty, należy zatem odwołać się do przepisów Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce. Zgodnie z art. 4 ust. 3 ustawy „Prace rozwojowe są działalnością obejmującą nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług, z wyłączeniem działalności obejmującej rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do nich, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń”. Ustawa nie posługuje się pojęciem prac badawczych, niemniej jednak wydaje się, że należy je odnieść do badań naukowych. Zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy „Badania naukowe są działalnością obejmującą:
1) badania podstawowe rozumiane jako prace empiryczne lub teoretyczne mające przede wszystkim na celu zdobywanie nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów bez nastawienia na bezpośrednie zastosowanie komercyjne;
2) badania aplikacyjne rozumiane jako prace mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności, nastawione na opracowywanie nowych produktów, procesów lub usług lub wprowadzanie do nich znaczących ulepszeń”.
Pracami badawczymi będą więc wszelkie prace realizowane w ramach działań, które można zaliczyć do badań naukowych.
Etapy procedury prowadzonej w trybie partnerstwa innowacyjnego. W partnerstwie innowacyjnym, rozumianym jako tryb udzielenia zamówienia zakończony ustanowieniem partnerstwa, wyróżnione zostały cztery etapy:
a) Etap pierwszy: mający na celu wyłonienie wykonawców zdolnych do realizacji zamówienia, tj. niepodlegających wykluczeniu oraz spełniających warunki udziału w postępowaniu (kwalifikacja podmiotowa), prowadzony na podstawie ogłoszenia o zamówieniu oraz opisu potrzeb i wymagań;
b) Etap drugi: w którym zamawiający zaprasza zakwalifikowanych wykonawców do złożenia ofert wstępnych na podstawie opisu potrzeb i wymagań oraz ocenia oferty wstępne;
c) Etap trzeci: w którym zamawiający prowadzi negocjacje z wykonawcami, którzy złożyli oferty wstępne niepodlegające odrzuceniu; po zakończeniu negocjacji zamawiający przygotowuje kolejną wersję opisu potrzeb i wymagań. Zamawiający może przewidzieć prowadzenie negocjacji w podziale na etapy w celu ograniczenia liczby ofert dopuszczanych do kolejnych etapów;
d) Etap czwarty: mający na celu wybór najkorzystniejszej oferty lub ofert spośród ofert ostatecznych złożonych przez wykonawców, z którymi zamawiający prowadził negocjacje i którym przekazał zaproszenie do składania ofert ostatecznych.
Etapy procedury prowadzonej w trybie partnerstwa innowacyjnego zostały selektywnie wskazane w definicji tego trybu. Istotną czynnością poprzedzającą wszczęcie procedury w trybie partnerstwa innowacyjnego jest szacowanie jego wartości. Czynność ta powinna nastąpić po stwierdzeniu niedostępności przedmiotu zamówienia na rynku i korespondować z podjęciem decyzji o zasadności wszczęcia procedury w takim trybie. Szacowanie wartości partnerstwa innowacyjnego reguluje art. 31 Pzp, zgodnie z którym wartością partnerstwa innowacyjnego jest maksymalna wartość wszystkich działań w procesie badawczo-rozwojowym, które mają zostać przeprowadzone w ramach każdego z etapów planowanego partnerstwa, oraz wszystkich dostaw, usług lub robót budowlanych, które mają być opracowane i zamówione na koniec partnerstwa. Dodatkowo jeżeli w partnerstwie innowacyjnym zamawiający przewiduje nagrody, również ich wartość uwzględnia się w szacunkowej wartości zamówienia (art. 31 ust. 4 Pzp).
Cechy odróżniające partnerstwo innowacyjne od innych trybów ustawowych. Partnerstwo innowacyjne służy zakupowi produktów, usług i robót budowlanych, które w momencie inicjowania procedury nie istnieją na rynku. W ramach realizacji umowy zawartej w wyniku partnerstwa innowacyjnego dokonuje się dwóch procesów: zarówno stworzenia przedmiotu zamówienia, jak i zakupienia jego komercyjnych ilości. Współpraca zamawiającego z wykonawcą lub wykonawcami w ramach realizacji umowy ma długotrwały charakter i obejmuje aktywny udział zamawiającego w trakcie opracowywania innowacji. Jeśli zamawiający zawrze umowy z kilkoma partnerami i kilku z nich wypracuje adekwatne do potrzeb zamawiającego rozwiązanie, zamawiający może nabyć różne rozwiązania od kilku partnerów (o ile taka możliwość została uprzednio przewidziana). Istotną różnicą jest możliwość ustanowienia partnerstwa z wieloma partnerami. Ponadto po zakończeniu postępowania realizacja partnerstwa podlega szczególnym regułom z art. 206 Pzp.
Manual, wyróżniającego cztery podstawowe typy innowacji:
1)
innowacja produktowa to wprowadzenie wyrobu lub usługi, które są nowe lub znacząco udoskonalone w zakresie swoich cech lub zastosowań. Ten typ innowacji obejmuje znaczące udoskonalenia pod względem specyfikacji technicznych, komponentów i materiałów, oprogramowania, łatwości obsługi lub innych cech funkcjonalnych;
2)
innowacja procesowa – opracowanie nowej lub znacząco udoskonalonej metody produkcji lub dostawy. Do tej kategorii zalicza się znaczące zmiany w zakresie technologii, urządzeń lub oprogramowania;
3)
innowacja marketingowa to opracowanie nowej metody marketingowej wiążącej się ze znaczącymi zmianami w projekcie (konstrukcji) produktu lub w opakowaniu, dystrybucji, promocji lub strategii cenowej;
4)
innowacja organizacyjna, czyli opracowanie nowej metody organizacyjnej w przyjętych przez firmę zasadach działania, w organizacji miejsca pracy lub relacjach z podmiotami zewnętrznymi.